Stikstof in de media, het laatste nieuws

Verlenging legalisatieprogramma PAS-melders

Het is uiterst lastig gebleken PAS-melders te legaliseren. Deze ondernemers wachten al veel te lang op een oplossing. Daarom kondigt minister Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur) vandaag in een Kamerbrief een verlenging van het legalisatieprogramma aan van 3 jaar, én een nieuwe aanpak PAS-melders. Het kabinet zet alles op alles om legalisatie mogelijk te maken door stikstofruimte uit andere bronnen te gebruiken, kijkt of er een rekenkundige ondergrens kan worden vastgesteld en zet in op maatwerkoplossingen. Vooral die laatste aanpak biedt de meeste zekerheid. In dit traject ondersteunt het kabinet de PAS-melder en zet het zogenoemde zaakbegeleiders in, die samen met een PAS-melder zoeken naar de beste oplossing.

Rijksoverheid 29 november 2024 - Bron: Omgevingsweb.nl

PASveehouderij

Minister Femke Marije Wiersma: “Ik zet alles op alles om PAS-melders een oplossing te bieden, en laat daarbij geen mogelijkheid onbenut. Het blijft frustrerend en wrang dat we als overheid tot nu toe onvoldoende hebben kunnen bijdragen aan het oplossen van een probleem dat door ons handelen is ontstaan. Met de verlenging van het legalisatieprogramma en deze nieuwe aanpak hoop ik zo snel mogelijk de onzekerheid waar PAS-melders al te lang in verkeren, weg te nemen.”

Legalisatie is uiterst lastig

Het legaliseren van PAS-melders door middel van stikstofruimte uit andere maatregelen blijkt in de praktijk zeer moeilijk. Dit komt voornamelijk omdat legaliseren alleen mogelijk is onder de strikte voorwaarden van het additionaliteitsvereiste. Dit houdt in dat de vrijgekomen stikstofruimte alleen mag worden gebruikt voor een nieuwe activiteit, zoals het legaliseren van een PAS-melder, wanneer de ruimte niet nodig is voor natuurherstel. Door de staat van de natuur is legalisatie op deze manier maar voor heel weinig PAS-melders mogelijk. Waar het kan, gebeurt dat natuurlijk zo snel mogelijk. Hierin zoeken we met de provincies de maximale ruimte op, want het kabinet kan zich er niet zomaar bij neerleggen dat vrijgekomen stikstofruimte niet ingezet kan worden voor de legalisatie PAS-melders.

De nieuwe aanpak

Er is dus nieuw perspectief nodig voor PAS-melders die snel een oplossing willen. Daarom zet het kabinet in op alle denkbare oplossingen, en breidt de aanpak uit door in te zetten op een rekenkundige ondergrens, maatwerk (de individuele route) en met rijksinzet om handhaving te voorkomen.

Rekenkundige ondergrens

Het kabinet werkt aan de invoering van een juridisch houdbare en wetenschappelijk verantwoorde ondergrens. Dit moet zorgvuldig gebeuren, zodat er niet een nieuwe situatie als bij het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ontstaat. Mocht deze ondergrens wetenschappelijk onderbouwd kunnen worden, dan zal dit voor veel PAS-melders betekenen dat zij geen vergunning meer nodig hebben. Het is nog onzeker of dit lukt. PAS-melders die niet op deze mogelijkheid kunnen of willen wachten, kunnen daarom gebruik maken van de ‘individuele route’.

Individuele route

Om de meeste zekerheid te bieden om tot een definitieve oplossing te komen, zetten we in op maatwerk. Hiervoor vraagt het kabinet aan PAS-melders om, met hulp vanuit de overheid, te onderzoeken of het mogelijk is om via aanpassingen in de bedrijfsvoering minder stikstof uit te stoten waardoor de melding wordt opgelost. Dit kan bijvoorbeeld door gebruik te maken van innovaties of van een schadevergoeding voor de kosten die worden gemaakt voor legalisatie. Om de PAS-melder hier zo goed mogelijk bij te ondersteunen, worden zaakbegeleiders ingezet. Dit gebeurt in samenspraak met provincies.

Wat doet een zaakbegeleider?

Ondersteuning op het erf is belangrijk om een juiste inschatting van een oplossingsrichting te maken. De PAS-melder wordt door de zaakbegeleider ondersteund en begeleid in het komen tot een oplossing. Deze zaakbegeleider luistert naar de specifieke situatie van de ondernemer, informeert over beschikbare (subsidie)regelingen en draagt mogelijkheden aan. De zaakbegeleider verbindt de ondernemer met vertegenwoordigers van provincies, gemeenten en omgevingsdiensten.

Afzien van handhaving

Helaas zijn in het verleden meerdere PAS-melders geconfronteerd met handhavingsverzoeken, maar dankzij een rechterlijke uitspraak is er op dit moment gelukkig ruimte om hiervan af te zien. Het kabinet gaat extra inzet plegen om provincies te helpen om te kunnen blijven afzien van handhaving:

Het legalisatieprogramma wordt verlengd met een periode van 3 jaar. Daarnaast worden er aanpassingen gedaan om de nieuwe aanpak op te nemen. Op korte termijn wordt hiervoor een wetsvoorstel naar de Kamer gestuurd.

Door maatregelen te nemen waarmee we de stikstofuitstoot reduceren, is de kans groter dat we handhavingsverzoeken af kunnen houden. Mede daarom zet het kabinet, aanvullend op de lopende maatregelen, extra stappen om de stikstofuitstoot verder terug te brengen.

Op dit moment hebben provincies de ruimte om niet te handhaven bij PAS-melders. Als er maatregelen worden genomen die gegarandeerd stikstofreductie opleveren, mogen provincies de vrijgekomen stikstofruimte gebruiken om van handhaving af te zien. Het kabinet zet zich maximaal in om ervoor te zorgen dat deze aanpak langer mogelijk blijft.

Weigering om handhavend op te treden tegen PAS-melders blijft in stand

De rechtbank heeft in vijf zaken met betrekking tot PAS-melders geoordeeld dat het college van gedeputeerde staten terecht niet heeft gehandhaafd omdat er geen sprake is van een overtreding. Met de uitspraken van de rechtbank komen vijf handhavingszaken ten einde. In één zaak moet het college nog nader onderzoek verrichten.

De Rechtspraak 30 augustus 2024 - Bron: Omgevingsweb.nl

Wat is een PAS-melder?

PAS-melders zijn bedrijven, waaronder veel veehouderijen, die op grond van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) voor uitbreidingen van hun bedrijf een melding hebben ingediend bij de overheid. Op grond van het PAS konden zij met een melding volstaan als de berekende stikstofneerslag van hun activiteiten onder een drempelwaarde bleef. Zij hoefden dan geen natuurvergunning aan te vragen.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft in de uitspraak van 29 mei 2019 (ECLI:NL:RVS:2019:1603) geoordeeld dat het PAS in strijd is met Europese natuurwetgeving. Bedrijven die een melding hadden gedaan, moesten door deze uitspraak (meestal) alsnog een natuurvergunning aanvragen.

Handhavingszaken

Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu hebben het college van gedeputeerde staten op 16 juni 2021 gevraagd om handhavend op te treden tegen een groep PAS-melders. Het college heeft in de eerste 6 zaken die de rechtbank heeft behandeld zowel voor de veehouderij als het bemesten van de weiden geweigerd om handhavend op te treden omdat er geen sprake is van een natuurvergunningplicht. Deze 6 veehouderijen zijn volgens het college minder dieren gaan houden dan is vergund in de vóór de melding verleende natuurvergunning. Ook zijn ze minder gaan bemesten dan was toegestaan. Daardoor is er de uitstoot van stikstof minder geworden. Dit heet “intern salderen". Omdat de veehouderijen vanwege intern salderen geen nieuwe natuurvergunning nodig hebben, is er volgens het college ook geen sprake van een overtreding.

Oordeel rechtbank

Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu hebben tegen deze besluiten beroep ingesteld bij de rechtbank. De rechtbank oordeelt dat de beroepen gegrond zijn vanwege een motiveringsgebrek. Het college heeft met een aanvullende motivering echter alsnog onderbouwd dat er vanwege intern salderen geen sprake is van een natuurvergunningplicht. Omdat het motiveringsgebrek is hersteld, laat de rechtbank de rechtsgevolgen in vijf zaken in stand. Dat betekent dat deze 5 handhavingsprocedures ten einde zijn. In één zaak moet het college met een nieuwe controle onderbouwen dat er minder dieren worden gehouden en daarna een nieuw besluit nemen.

Rechtszaken andere PAS-melders

Bij de rechtbank zijn nog meer zaken van PAS-melders aanhangig. Deze zaken zullen in het najaar door de rechtbank worden behandeld.

Vorderingen Greenpeace afgewezen in kort geding over stikstofdepositie in gevoelige natuur

De Nederlandse Staat hoeft niet binnen drie maanden een plan van aanpak te maken en uit te voeren om ervoor te zorgen dat de stikstofdepositie in de voor stikstof gevoelige natuur wordt teruggedrongen. Dat volgt uit de uitspraak in een kort geding bij de rechtbank Den Haag. De vorderingen van Greenpeace in dit kort geding worden afgewezen.

De Rechtspraak 10 juni 2024 - Bron: Omgevingsweb.nl

Stikstofdepositie terugdringen

Volgens Greenpeace leidt het huidige beleid ertoe dat de meest kwetsbare stikstofgevoelige natuur, vermeld op een Rode Lijst, na eind 2025 onherstelbaar beschadigd raakt of dreigt te raken. Greenpeace stelt dat de Staat onrechtmatig handelt door de stikstofdepositie op die kwetsbare natuur niet sneller terug te dringen. Volgens Greenpeace is de situatie voor die natuur zo ernstig dat de uitkomst van de bodemprocedure, die bij deze rechtbank aanhangig is, niet kan worden afgewacht.

Oordeel rechtbank

De voorzieningenrechter wijst de vorderingen van Greenpeace af. Partijen zijn het erover eens dat stikstofreductie noodzakelijk is om verdere schade aan de voor stikstof gevoelige natuur te voorkomen. Verder staat vast dat die natuur in slechte staat is en dat het huidige stikstofbeleid van de Staat er niet toe zal leiden dat de stikstofdepositie in de meest kwetsbare natuur op korte termijn tot een verantwoord niveau wordt teruggebracht.

Als de Staat geen passende maatregelen neemt om verdere verslechtering van concrete (Natura 2000-)gebieden te voorkomen, handelt hij in strijd met zijn Europeesrechtelijke verplichtingen. Het valt daarom niet uit te sluiten dat de Staat in meerdere concrete gevallen verplicht is ervoor te zorgen dat de stikstofdepositie (lokaal) op zeer afzienbare termijn verder wordt teruggedrongen.

In dit geding is onvoldoende duidelijk geworden dat de Europeesrechtelijke verplichtingen meebrengen dat de stikstofdepositie in álle concrete habitats van de Rode Lijst voor eind 2025 onder de kritische depositie waarde (KDW) moet zijn gebracht. Niet valt uit te sluiten dat in bepaalde gevallen kan worden volstaan met een beperktere stikstofreductie en/of dat deze tegen een latere datum dan eind 2025 kan zijn gerealiseerd. In deze procedure kan niet worden vastgesteld voor welke concrete leefgebieden dan wel op de Staat de plicht rust op zeer korte termijn tot actie over te gaan. De rechter heeft geen houvast voor een precisering (afgrenzing) van een aan de Staat op te leggen gebod. De vorderingen van Greenpeace zijn daar onvoldoende op toegespitst en de rechter kan daardoor de vordering van Greenpeace ook niet gedeeltelijk toewijzen.

In het vonnis overweegt de voorzieningenrechter dat hij de zorgen van Greenpeace over het achterwege blijven van concrete maatregelen om de natuur van de Rode Lijst te beschermen begrijpelijk acht. Dit kan echter niet leiden tot een andere uitkomst van dit kort geding.

Europese Commissie geeft akkoord om piekbelasters in de veehouderij uit te kopen

Boeren en bedrijven die veel stikstof uitstoten kunnen binnenkort gebruik maken van de 'uitkoopregeling voor piekbelasters'. De Europese Commissie heeft met de plannen ingestemd. De uitkoopregeling is een cruciaal onderdeel van de stikstofaanpak van minister Van der Wal. De plannen moesten goedgekeurd worden door Brussel, omdat de uitkoopregeling zou kunnen neerkomen op verboden staatssteun aan bedrijven.

Het plan is dat piekbelasters tot 120% van de marktwaarde van het bedrijf kunnen krijgen. Een belangrijke voorwaarde is dat de boeren echt stoppen en dat de veestapel in Nederland dus kleiner wordt. Het gaat om ongeveer 3.000 veehouderijlocaties die de meeste stikstofneerslag op Natura 2000-gebieden veroorzaken. Er komt een soortgelijke regeling voor melkveebedrijven, varkenshouders, pluimveeboeren en vleeskalverhouderijen die willen stoppen, maar niet onder de piekbelasters vallen. Zij kunnen tot 100% van de waarde van hun bedrijf krijgen. Om aan beide regelingen te voldoen moet de stikstofuitstoot boven een bepaalde waarde uitkomen. Hier komt een rekentool voor. Boeren en bedrijven kunnen dan snel zelf beoordelen of zij in aanmerking komen voor deze regeling. De voorwaarde is onder andere dat uitgekochte boeren niet meer op een andere locatie dezelfde fokkerijactiviteiten starten. Het doorstartverbod geldt voor de hele Europese Unie. Voor beide regelingen wil het kabinet in totaal 1,4 miljard euro uittrekken.