Erven zonder testament

Heeft de overledene geen testament, dan bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn. Je hebt dan recht op een deel van de erfenis, maar je bent verantwoordelijk voor de afwikkeling van de erfenis.

Wettelijk erfrecht: groepenstelsel

Wanneer er na overlijden geen testament is, bepaalt de wet of je erfgenaam bent en op welk deel je recht hebt. De wet bepaalt in welke volgorde de erfgenamen worden opgeroepen. Er worden daarbij 4 groepen onderscheiden:

1. Echtgenoten (of geregistreerde partners) en hun kinderen (en anders de afstammelingen van de kinderen).
2. Ouders samen met de broers en zussen van de overledene (en anders de afstammelingen van de broers/zussen).
3. Grootouders (en anders hun afstammelingen).
4. Overgrootouders (en anders hun afstammelingen).

Zolang er in de ene groep nog een erfgenaam is, komt een volgende groep niet aan bod. Als er in geen van de 4 groepen erfgenamen zijn, dan gaat de erfenis naar de Staat der Nederlanden.

Erfenis naar langstlevende: de wettelijke verdeling

Laat de overledene een echtgenoot en een of meer kinderen na, dan geldt de wettelijke verdeling. Door de wettelijke verdeling komen alle goederen van de nalatenschap bij de langstlevende echtgenoot terecht, de kinderen krijgen een niet-opeisbare geldvordering op de langstlevende (de “kindsdelen”). Deze kindsdelen worden opeisbaar in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld wanneer de langstlevende echtgenoot komt te overlijden. De kindsdelen vormen dan een schuld in de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot. De schulden van de nalatenschap dienen als eerst betaald te worden. Als er dan nog een positief saldo overblijft, wordt dat weer verdeeld onder de erfgenamen van die langstlevende echtgenoot.

Stieffamilie

Als er sprake is van stieffamilie, bijvoorbeeld als de langstlevende echtgenoot hertrouwt, hebben de kinderen de mogelijkheid hun eigen positie te versterken. De wet biedt hun namelijk “wilsrechten”. Die wilsrechten kunnen voorkomen dat goederen bij de stieffamilie terecht komen. Als je als kind een wilsrecht inroept, krijg je goederen in eigendom ter waarde van (maximaal) de vordering die je hebt op, in dit geval, de stiefouder. In een testament kunnen de wilsrechten wel worden uitgesloten. De wet kent 4 wilsrechten in het kader van de wettelijke verdeling.

Stief- en pleegkinderen maken volgens het wettelijk erfrecht overigens geen aanspraak op de erfenis. Als iemand wil dat zij erfgenaam worden, moet dat in het testament worden gezet.

Je kind onterven?

Een kind onterven kan. De onterving moet worden vastgelegd bij de notaris in een testament. In principe is het kind dan geen erfgenaam meer. Toch blijven kinderen altijd recht hebben op hun legitieme portie. Daarom wordt er ook vaak gezegd dat een kind onterven niet kan in Nederland. De legitieme portie is de helft van het bedrag dat het kind normaal zou erven (het kindsdeel). Het gaat hierbij alleen om geld; op goederen (zoals een kunstwerk of een antieke klok) kan geen aanspraak gemaakt worden. Wel kan de waarde daarvan meetellen in de hoogte van het bedrag waarop het kind recht heeft. Het kind moet uitdrukkelijk een beroep op de legitieme portie doen en er gelden termijnen voor.

Overigens hoeft een kind niet onterfd te zijn om aanspraak te maken op zijn legitieme portie. Het kind kan namelijk als erfgenaam een aanvullend beroep op zijn legitieme portie doen. Dat kan voor het kind bijvoorbeeld verstandig zijn als de nalatenschap flink is uitgehold door schenkingen die de overledene tijdens leven heeft gedaan. Bepaalde schenkingen tellen namelijk mee voor de berekening van de legitieme portie. Het kind kan dan (mogelijk) aanspraak maken op een deel van de erfenis als erfgenaam en op een aanvullende geldvordering vanwege zijn legitieme portie.

Langstlevende verkwist de erfenis?

Als je als kind bang bent dat de langstlevende echtgenoot de erfenis verkwist, dan kun je jouw deel van de erfenis onder bewind laten stellen. Bij hertrouwen door deze langstlevende kun je als kind ook gebruik maken van zogenaamde wilsrechten (tenzij deze in een testament zijn uitgesloten) om te voorkomen dat de erfenis naar deze nieuwe partner gaat.

Veelgestelde vragen

Ik ben onterfd. Wat nu?

Als je bent onterfd en aanspraak wilt maken op je legitieme portie, dan moet je dit zelf aangeven bij de erfgenamen of executeur. Een executeur is iemand die in een testament is benoemd om namens de overledene de nalatenschap te regelen. Het is verstandig om schriftelijk aan te geven dat je aanspraak maakt op de legitieme portie. Na het overlijden heb je hiervoor 5 jaar de tijd. Alleen kinderen kunnen aanspraak maken op de legitieme portie. Een onterfde echtgenoot kan dus geen aanspraak maken op de legitieme portie.

Wat als ik in het buitenland woon tijdens het moment van overlijden?

Als je op het moment van overlijden niet in het land van je nationaliteit woont, geeft het Haags Erfrechtverdrag 1989 (geldig sinds 1 oktober 1996) regels die bepalen van welk land de regels van erfrecht gelden.

Je kunt, in een testament, de keuze maken tussen het land van je nationaliteit en het land van je gewone verblijfplaats. Als je geen rechtskeuze maakt, bepalen de regels van het Haags Erfrechtverdrag welk recht op de nalatenschap van toepassing is.