Naar een ruimhartige en spoedige schadeafhandeling

Onze collega’s Ettelies Visser, John Verheijen en Anouk Engels pakken menig zaak aan. Urgente, ingewikkelde en gevoelige materie. Hoe ging en gaat dat? Hieronder gaan zij er gedetailleerd op in.

Zowel bodem als jurist steeds in beweging

Ettelies Visser, jurist bij DAS in Groningen:

Na de zware aardbeving in Huizinge op 16 augustus 2012 werd voor iedereen duidelijk dat we voortaan in Groningen rekening moesten houden met aardbevingen door gaswinning. Aanvankelijk werden de claims direct door de NAM zelf afgehandeld. Aangezien de bevingen en daarmee de aanvragen schadevergoeding sterk toenamen, werd in 2014 Centrum Veilig Wonen (CVW) als instantie opgericht. Vanaf dat moment stroomden ook de eerste rechtshulpverzoeken bij DAS binnen.

Het was echt pionieren in dit nieuwe rechtsgebied en dat maakte het werk interessant. Omdat ik op dat moment nog geen collega’s had met wie ik kon sparren heb ik een masterclass Aardbevingen aan de Rijksuniversiteit Groningen gevolgd.

Als mensen het niet eens waren met de schadebeoordeling door het CVW konden zij de kwestie voorleggen aan de arbiter bodembeweging. De zittingen vonden in de beschadigde woning aan de keukentafel plaats, nadat eerst alle scheuren en verzakkingen in de woning waren langsgelopen. Dit zorgde soms voor bijzondere situaties. Zo ben ik weleens achter een bijna 80-jarige arbiter een steile trap naar een hooizolder opgeklommen om de schade daar te bekijken. Bij de zitting zaten we met zo’n tien personen aan tafel.

Ondertussen ontstond steeds meer kritiek op het CVW omdat er sterk getwijfeld werd aan de onafhankelijkheid. Zo werkte ingenieursbureau Arcadis nauw samen met de NAM, maar was dit tevens de grootste aandeelhouder. Van ruimhartigheid bij de afdoening van schade-aanvragen was geen sprake. Al snel werd geoordeeld dat de causaliteit tussen de schade en de gaswinning ontbrak.

Dit heeft ertoe geleid dat in 2019 de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen is opgericht en na inwerkingtreding van de Tijdelijke wet Groningen het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Vanaf dat moment werden de civiele schadevergoedingen in een formeel bestuursrechtelijk jasje afgehandeld. Dat was voor mij als civiliste wel even omschakelen. Voortaan moesten zienswijzen, bezwaar- en beroepschriften worden geschreven en had je bij de bestuursrechter vaak een of meerdere landsadvocaten tegenover je.

In deze fase zijn collega’s Anouk en John bijgesprongen bij het behandelen van deze zaken Het is zeker op zo’n nieuw rechtsterrein fijn om zo nu en dan te kunnen sparren en de nieuwste jurisprudentie in vaak eigen DAS-zaken met elkaar te delen.

Begin vorig jaar zijn we vanuit het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in verband met de parlementaire enquête gevraagd om mee te denken over alternatieve wijzen van afdoening van mijnbouwschade. Mooi dat zij DAS hiervoor wisten te vinden en DAS daarin een maatschappelijke rol kan hebben. Bepaalde voorstellen die wij destijds hebben gedaan, zijn onlangs door IMG overgenomen.

Kortom, het werk aan aardbevingszaken blijft steeds veranderen en zich doorontwikkelen. Ik hoop van harte dat we steeds meer in de richting komen van een voortvarende en rechtvaardige afhandeling die recht doet aan de bewoners op en bij de gasbel van het Groningenveld.

Uiteindelijk leidde mijn zaak tot leidraad

John Verheijen, senior jurist bij DAS in Zoetermeer:

Ik ben in oktober 2021 in het mijnbouwteam Groningen gekomen. Enerzijds ter versterking van het team en anderzijds vanwege de hogerberoepszaken die op dat moment op stapel stonden bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.

De afwikkeling van mijnbouwschades door de bestuursrechter bevindt zich op het snijvlak van het bestuursprocesrecht en het civiele schadevergoedingsrecht, en had daardoor mijn bijzondere belangstelling. Het is bovendien een nieuw rechtsgebied en jurisprudentie over dit onderwerp moest nog ontwikkeld worden. Daaraan mocht ik de afgelopen jaren bijdragen.

Met name de zaak die heeft geleid tot de uitspraak ECLI:NL: RVS:2022:1631 was voor mij een behoorlijke uitdaging, omdat niet eerder alle juridische aspecten van deze zaken bij de Raad van State aan bod waren gekomen. De advocaten van Pels Rijcken lieten aan de zijde van het Instituut Mijnbouwschade Groningen ook geen enkel argument onbenut. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een leidraad voor de afhandeling van alle mijnbouwschades. Er is onder andere meer zekerheid gekomen over de toepassing van het wettelijk bewijsvermoeden en de rol van de bestuursrechter bij de afhandeling van civiele mijnbouwschades.

Op dit moment is nog niet bekend hoe de bevindingen van de parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen daarop nog invloed gaan uitoefenen. De verwachting is wel dat de overheid, en dus ook NAM, die uitgesproken ereschuld nu echt moet inlossen. Van de eerder toegezegde ruimhartigheid bij de afwikkeling van mijnbouwschades, de reden voor de overheid om de eindverantwoordelijkheid naar zich toe te trekken met de Tijdelijke wet Groningen, is in elk geval naar mijn mening tot nu toe niets terechtgekomen.

Gloort er licht aan de horizon?

Anouk Engels, jurist bij DAS in Groningen:

Jarenlang heb ik over elke scheur/schade een discussie met IMG moeten voeren. De vraag die moest worden beantwoord was of de scheur/schade aardbevinggerelateerd was of niet. Want waarom is de ene scheur wel aardbevinggerelateerd en de andere scheur, dertig centimeter verderop in dezelfde muur, niet? Waarom krijgt de ene bewoner van een twee-onder-een-kapwoning wel een vergoeding en de andere bewoner van de twee-onder-een-kapwoning voor een gelijksoortige schade niet?

Deskundigen werden over en weer ingeschakeld en de discussies liepen hoog op. Bij vele schades werd er over de oorzaak geen overeenstemming bereikt, zodat een gang naar de bestuursrechter noodzakelijk was. Werd de verzekerde door de rechter in het gelijk gesteld, betekende dat niet dat er duidelijkheid en rust voor de verzekerde was. Nee, IMG ging standaard in hoger beroep en dan begon de discussie over de schades weer van voren. Er bleef niets van de ruimhartige en menselijke aanpak over.

In de zomer van 2023 werd de beoordeling van de dossiers door IMG stilgelegd, in afwachting van nieuw beleid. Sinds eind januari 2024 lijkt er een kentering in het beleid te komen. Nieuwe afhandelingsbrieven zijn door IMG in een aantal dossiers gestuurd en het lijkt erop dat een ruimhartige afwikkeling toch tot stand gaat komen. Hoewel ik weet dat één zwaluw geen zomer brengt, zijn de voortekenen niet ongunstig. Als een verzekerde heeft gekozen voor een maatwerkprocedure, kan die verzekerde naast de maatwerkprocedure ook kiezen voor daadwerkelijk herstel. Voordeel van daadwerkelijk herstel lijkt te zijn dat niet meer over alle scheuren/schades individueel een discussie moet worden gevoerd.

IMG gaat de herstelkosten van alle aangemelde schades berekenen en als het herstelbedrag lager is dan 60.000 euro, komen deze schades voor een herstel in aanmerking. De verzekerde krijgt geen geld, maar kan het herstel door IMG laten uitvoeren of de facturen van de door de verzekerde ingeschakelde aannemer bij IMG indienen. De optie van een maatwerkprocedure waar een financiële vergoeding kan worden verkregen blijft, maar dan wordt elke schade individueel beoordeeld. De discussies blijven dan bestaan en de kans is zeer groot dat er minder schades voor vergoeding in aanmerking komen.

Hoe het beleid daadwerkelijk in de praktijk wordt uitgevoerd, blijft nog een vraagteken, maar er lijkt licht aan de horizon te gloren.